Over ‘ontlezen’ is de afgelopen jaren een reeks artikelen, rapporten en aanbevelingen verschenen. De bezorgdheid daarover is begrijpelijk. Het kijken naar verhalen (‘netflixen’) heeft het lezen verdrongen; voor jongeren biedt lezen niet alleen meer toegang tot verhalen. Ook het luisterboek is in opkomst. Onder andere deze ontwikkelingen vragen om een nieuwe, multimediale benadering van verhalen, met name in het onderwijs. Dit essay wil de discussie over ontlezing verbreden. John Louws was docent jeugdliteratuur aan de pedagogische academie van de Hogeschool Zeeland. Hij zat in de Griffeljury en was lid van het bestuur van het Letterkundig Museum.

Dit fotoboek geeft een zeldzame kijk op vierhonderd jaar Zeeuwse maritieme geschiedenis. Vijftig zorgvuldig geselecteerde collectiestukken uit het Maritiem Muzeeum Zeeland, haarscherp gefotografeerd door Pim Top. De foto’s laten details zien die nog nooit zichtbaar waren. Gebruikssporen op een brandewijnkom, initialen op een scheepskist, of de sporen op een eeuwenlange werking van het zeewater. Historicus Jan Zwemer schreef bij elk collectiestuk een aansprekend verhaal over de vindplaats, het gebruik of over hoe een collectiestuk in het muZEEum belandde. Levendige anekdotes die laten zien dat elk collectiestuk zijn eigen uitzonderlijke verhaal heeft. Samen met de prachtige fotobeelden brengt dit boek de Zeeuwse maritieme geschiedenis dichterbij dan ooit.

Het andere Zeeland, dat vindt u in de polder. Ver weg van drukte en geraas. Praat er met de bewoners en je voelt de Zeeuwse ziel over de akkers waaien. Journalist en historicus Jan van Damme (1956) en fotograaf Ruben Oreel (1949) klopten aan bij de bewoners van 42 buurtschappen op het Zeeuwse platteland. Niet op de voordeur, want die wordt zelden gebruikt. Schrijver en journalist Oscar Garschagen schreef over auteur Jan van Damme: 'Na een decennialang verblijf buiten Zeeland hebben wij de provincie weer leren kennen door zijn columns en natuurlijk ook zijn series als Buurtschappen en De Boer Op. Voor ons is daardoor de journalist/historicus Jan van Damme de Geert Mak van Zeeland geworden. Bundel die met onderkoelde emotie geschreven series en er ontstaan net zulke prachtige boeken als het herdrukte Hoe God verdween uit Jorwerd.'

Op 1 februari 1953 werd Nederland getroffen door een grote watersnood, met name in Zeeland, Zuid-Holland en westelijk Noord-Brabant. Over deze tragedie is veel geschreven; vooral veel aandacht kregen de veertig-, vijftig- en zestigjarige herdenkingen van ‘De Ramp’, zoals de watersnood in de collectieve herinnering is blijven voortleven. Vooral in 2003 verschenen er boeken, werd over de Ramp geschreven, kwamen exposities tot stand en werden monumenten geplaatst, zoals bij het Watersnoodmuseum te Ouwerkerk, gevestigd in de vier Phoenix-caissons die op 6 november 1953 gebruikt werden bij de sluiting van het laatste dijkgat bij Ouwerkerk. Over de tijd tussen de Ramp zelf en de sluiting bij Ouwerkerk is niet zoveel gepubliceerd. Schouwen-Duiveland is soms betiteld als ‘het vergeten eiland’, omdat het tijdens de eerste dagen van de watersnood weinig of geen aandacht kreeg. Terwijl het achteraf gezien het zwaarst getroffen gebied bleek te zijn, met de meeste en moeilijkst te sluiten stroomgaten. Vandaar de titel ‘Het vergeten werk’ voor deze publicatie. Het is mijn eigen verhaal over de betreffende periode, met veel eigen foto’s van wat door de dijkwerkers tot stand is gebracht: een eerbetoon aan de werkers aan het dijkherstel op Schouwen Duiveland in 1953 – 1954. Gerrit van Oord (1935– 2021) maakte in zijn woonplaats Werkendam de watersnood mee, waarbij hij werd ingezet in het eigen gebied en de Biesbosch. Op 16 februari vertrok hij naar Schouwen om te werken aan de diverse dijkdichtingen aldaar. In bezit van een fototoestel legde de jonge, maar al ervaren rijswerker Van Oord het leven en werk van een flinke groep streekgenoten, bijna allemaal rijswerkers, vast. Bij zijn overlijden lag er een compleet manuscript van zijn verhaal ‘Wat gebeurde er na de Watersnood van 1953?’. Met veel eigen foto’s, details en namen van zijn collega’s en in vlotte stijl geschreven voegt het boek feiten en meningen over de dijksluitingen toe aan de geschiedschrijving.

Eeuwig verliefd op Walcheren: dat was Jan Campert (1902-1943) zijn - korte - leven lang. Hij bracht zijn jeugd door in Westkapelle, waar zijn vader huisarts was. In de 15 jaar dat hij daar woonde, is zijn liefde voor Walcheren ontstaan. Jan Campert was behalve dichter/schrijver ook journalist en columnist. Bij het grote publiek werd hij kort na zijn dood bekend met het gedicht 'Het Lied der Achttien Dooden', symbool van het verzet tegen de nazi's. Al vrij snel na zijn vertrek uit Zeeland schreef hij een serie van 34 artikelen voor het weekblad Ons Zeeland van 1928-1929 onder de titel 'Uit een jeugd. Herinneringen aan Zeeland'. Op een tocht met de stoomtram voeren ze de lezer onder andere mee langs Westkapelle, langs Middelburg en Vlissingen waar hij schoolging, en langs Zoutelande, zijn 'klein aardsch paradijs'. Deze herinneringen aan Zeeland en de Zeeuwen ('Geen land en geen volk is mij liever') openbaren een voor velen onbekende kant van Jan Camperts schrijverschap en werpen nieuw licht op zijn dichterschap: 'Ik zie zoo gaarne dit verband tusschen mijn eiland en de poëzie gelegd.' De serie artikelen is nu gedigitaliseerd, gebundeld en van toelichting en illustraties uit de tijd van Campert voorzien door Ans Dingemanse-Dieleman en Aad de Klerk. Van Remco Campert is een gedicht over zijn vader opgenomen.

Na opnames in het ziekenhuis en het revalidatiecentrum als gevolg van een zwaar herseninfarct keert een man na lange afwezigheid terug in zijn stad Middelburg. Daar wordt in het hart van de stad een nieuw park aangelegd. De eenzijdig verlamde schrijver probeert daar letterlijk en figuurlijk weer op de been te komen door dagelijkse wandelingen. Hij denkt dan aan de toekomst, maar ook aan de mensen van vroeger en hij ontmoet andere mensen met wie hij praat en soms zelfs bevriend raakt. Dit verhalenboek gaat over het elkaar vertellen van verhalen waarin net als in Overeind, het vorige boek van deze opschrijver, een aantal onderwerpen steeds terugkomen zoals het falen van het menselijk geheugen en de waarneming, de magie van de nacht, zware fysieke arbeid en de gevolgen ervan maar ook de oorlog, de voormalige kolonie, het verpleegtehuis, de vogels in de stad, het speciaal onderwijs, lezen, de opvoeding, vriendschap, gevolgen van hersenletsel, moeders en zonen. En het onzichtbare leed achter de voordeuren van de huizen in de stad Middelburg. De wandelaar in het park Molenwater vertelt, luistert, laat zijn gedachten gaan over de verhalen en hij probeert de moed erin te houden met behulp van humor, hoop en relativeringsvermogen en een voor hem totaal veranderd leven in een totaal veranderende wereld.

Stel je voor… ...dat is “de verbeelding aan de macht”, dat is theater, dat is in een verruimde werkelijkheid allerlei werelden en sferen tevoorschijn roepen. Jarenlang al schrijf ik teksten om bouwstenen te verzamelen voor mijn kleinkunstprogramma’s. In deze bundel een eerste selectie neerdwarrelende gedachten, dierenbelevenissen, filosofische overpeinzingen, weemoedige bezinksels, en bovenal: het leven zelf, met ernst, humor, ironie, weemoed, actualiteit en tijdloosheid als ingrediënten. De Twee Duiven Huistheater De Twee Duiven in Groede is sinds 1985 de broedplaats waar ik teksten schrijf, ze op muziek zet en er theaterprogramma’s van maak. Kleinkunstliefhebbers kunnen zowel thuis als op locatie genieten van programma’s met een “personal touch”. ’s Zomers vinden de voorstellingen in De Twee Duiven plaats op basis van losse ticket verkoop, het hele jaar door kunnen kleine en grotere groepen, zowel uit als thuis, een voorstelling reserveren. Huistheater De Twee Duiven maakt als levend cultureel platform ook deel uit van de cultuur-historische bezoekersformule Het Vlaemsche Erfgoed. Adrie Oosterling ...werd in de baarmoeder al verwend met de opera-achtige stem van zijn moeder, die graag, ook tijdens het werk, liederen zong. Van zijn vader kreeg hij de liefde voor taal mee. Altijd tekstkrabbels op stukjes papier, altijd gelegenheidsliedjes maken voor bekenden en geliefden, veel samen zingen en ook allerlei instrumenten bespelen. ...studeerde Engels en schoolmuziek, schreef musicals voor middelbaar onderwijs, liet zijn stem scholen door zangpedagoge Margreet Honig en cabaretière Hetty Blok, belandde bij de Nederlandse Opera voor de kooropera Satyagraha van Philip Glass, was ondertussen ook cantor en schreef toen zijn eerste liedjes. www.adrieoosterling.nl

Piet Oosterling (1945-2018), een bakkerszoon uit Groede in Zeeuws-Vlaanderen, had lang zijn thuisbasis in de Haarlemmermeer, maar zijn vindingen werden en worden over de hele wereld toegepast. 'Geen saai bestaan,' noemde hij zijn leven in een terugblik, daarbij opmerkend dat uitvinden hem 'in het bloed' zat. Piets levensverhaal lijkt nu en dan op het sprookje van Klein Duimpje en de Reus, zoals bij het op de markt brengen van de melkrobot oftewel het Automatisch Melksysteem met zijn bedrijf Prolion in de jaren 1990. Ambachtelijk werken leerde hij bij Vicon in Nieuw-Vennep, doorzetten zat in zijn genen. Anderen helpen en stimuleren eveneens. De idealist Piet Oosterling ontwierp op latere leeftijd nog de 'zoetwatermolen' die in droge gebieden drinkwater genereert. 'Bang' kwam niet in zijn woordenboek voor.

Papierzang biedt een caleidoscopische blik op het werk van graficus, schilder, aquarellist en tekenaar Theo Jordans (Venlo, 1956). De lezer maakt de reis van de kunstenaar mee. Niet de chronologie is de constante in het boek, maar de verbanden die worden gelegd tussen het werk en het landschap, het werk en de anekdotes, het werk en de beschouwingen, het werk en de poëzie. Papierzang richt zich tot de kunstliefhebber, de collega-kunstenaar, de voyeur, de amateur, de natuurbeschermer, de boer, de heemkundige, de liefhebber van poëzie, de bibliofiele verzamelaar.

Vensters is een autobiografisch boek door Leen van Duivendijk (1954, IJzendijke). Een ode aan Zeeland en aan de kunst. Beeldend geschreven door een schilderende verteller. Hij beschrijft poëtisch en vaak hilarisch zijn Zeeuws-Vlaamse jeugd. Zijn katholieke moeder, dochter van een keuterboertje en zijn protestante vader die na de Tweede Wereldoorlog van Utrecht naar IJzendijke trok als douanier waren beiden niet erg kansrijk door gebrek aan scholing. Wel zorgen zij voor een warm gezinsleven. Vader Van Duivendijk sleept vanwege zijn loopbaan zijn gezin door Zeeland. IJzendijke, Oostburg, Terneuzen, Middelburg, Koudekerke. Smokkelverhalen en boerenverhalen. Ontroerende verhalen over Stant, de oude boerenknecht die bij hen inwoont. Een verre echo uit de late negentiende eeuw. Hilarische verhalen over de familie in België en altijd al aan het schilderen. Anekdotische verhalen over de trips met ouders en zus Emmy op de brommer vanuit Zeeuws- Vlaanderen naar oma in Utrecht. Vader wordt douanier in Vlissingen en Leen komt als student op Walcheren terecht. Daar laat hij het geloof varen, wat hem onbegrip oplevert, zeker van zijn vader. Hij werkt op scholen van diverse typen onderwijs in Vlissingen en Middelburg. In 2017 krijgt hij een acute hartstilstand en behoort tot de paar procent overlevenden zonder ernstige bijwerkingen. Leen van Duivendijk gaat studeren aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen. Na studie ziet hij Cézanne als zijn spiegelfiguur. Diens fascinatie voor een berg, spiegelt zich in Leens fascinatie voor water. Hij schildert en hij roeit. Altijd achteruit kijkend, door het Kanaal door Walcheren en ziet de geschiedenis van zijn woonplaats Middelburg. Van Duivendijk schrijft realistisch, maar ook poëtisch en filosofisch. Vooral liefdevol over zijn omgeving en de mensen om hem heen.

Kloek jubileumboek, 50 jaar, uit Vlissingen over het eerste Shantykoor in NL: trendsetter voor het zeemanslied. Met songs en musicals de wereld rond. Liedteksten, alle verhalen, feiten en veel foto’s.

Dit boek gaat over het leven van een Zeeuwse familie in de vorige eeuw. Het speelt zich af in en rond Welsinghe, Ritthem en Oost-Souburg op Walcheren. De schrijfster verplaatst zich in haar oma Zoetje en beschrijft op verhalende wijze wat zich in en om oma afspeelt. Deze verhalen worden omlijst door feiten en beschrijvingen van de zoektocht naar het leven van deze familie. Saskia te Paske-Huijsse, Middelburg ‘Zoetje, een Heerlijkheid van Welsinghe’, gebaseerd op historische feiten, is een roman van liefde, trouw en doorzettingsvermogen van een gezin met tien kinderen. Marina E. Plugge, Middelburg